Hava Muhalefeti Nedeniyle İptal Edilen Uçuşlarda Yolcu Hakları

Hava muhalefeti nedeniyle iptal olan uçuşlar sıklıkla karşılaşılabilen bir sorundur ve herhangi bir havaalanında gerçekleşebilir. Uçuşların gecikmesine veya iptal edilmesine neden olabilen diğer tüm problemler gibi bu durumda da bir yolcu olarak çeşitli haklarınız vardır. Bu haklar, havaalanından çıkmadan bazı yardımlar almanızı ve bazı durumlarda konaklama masraflarınızın karşılanmasını sağlar.

Türk menşeili havayolu firmaları ve Türkiye’den kalkan yabancı havayolları için geçerli olan “Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarında Dair Yönetmelik”, farklı maddelerinde yolculara tazminat ödenmesini gerektiren durumları listelemiş, sekizinci maddesinde ise tazminat miktarlarının ne olacağını kararlaştırmıştır. 

Buna göre, bir uçuşta yaşanan rötar ya da iptal durumu hâlinde yolcuların hak kazanacağı tazminatlar şunlardır: 

• Mesafe ne olursa olsun iç hat uçuşları için 100 avro,

• Dış hat uçuşları için mesafe 1.500 km’den az ise 250 avro,

• Dış hat uçuşları için mesafe 1.500 km-3.500 km arasındaysa 400 avro,

• Dış hat uçuşları için mesafe 3.500 km üzerindeyse 600 avro.

Bu ödemeler, Merkez Bankası döviz satış kurları üzerinden TL’ye çevrilerek yapılır ve banka ödemeleri, banka çekleri, nakit para, elektronik banka havalesiyle yapılabilir. 

Ancak aynı yönetmeliğin üçüncü maddesinde “olağanüstü hâller” tanımı yapılmıştır. Diğer hususların yanı sıra bir uçuşun gerçekleştirilmesini engelleyen her türden hava koşulu olağanüstü bir durum sayılmıştır. 

Bunun önemi, olağanüstü hâllerin varlığı durumunda yolculara herhangi bir tazminat ödemesi yapılmıyor olmasıdır. Yani sadece hava durumu nedeniyle değil örneğin doğal afet sebebiyle iptal edilen uçuşlar için de tazminat ödenmez. 

Hâlihazırda hava muhalefeti nedeniyle uçak seferleri iptal edilmişse ya da uzun süre geciktiyse yolcuların sekizinci maddede listelenen tazminatlardan birini alması mümkün değildir. Hava muhalefeti nedeniyle iptal edilen uçuşlarda yolcu hakları arasında tazminatın yer almadığı, ilgili yönetmelikte madde 6/4 altında açıkça belirtilmiştir.

Diğer çoğu durumdan farklı olarak bu durumda mahkemeye bir tazminat davası açabilmek de söz konusu olmayacaktır. Zira “Borçlar Kanunu” başta olmak üzere pek çok kanun, “sonradan ortaya çıkan imkânsızlık” durumunda borçlunun (havayolu firmasının) bir kusuru olmadığı sürece bir tazminat borcu da olmayacağını belirtmektedir.

Bir tazminat ödenmeyecek olsa da hava koşulları nedeniyle bir uçuş gecikmiş veya iptal edilmişse, yolcuların hâlen bazı hakları vardır. Havayolu firmaları onlara yardım teklif etmekle yükümlüdür. Bu yardımların türü ve kapsamı, gecikme mi yoksa iptal mi yaşandığına göre değişir. Bu bağlamda, uçuşun gecikmesi hâlinde yolculara yardım sunulabilmesi için gereken koşullar şunlardır: 

• İç hat uçuşlarında ve 1.500 kilometreden kısa dış hat uçuşlarında gecikme en az 2 saat olmalıdır.

• 1.500-3.500 kilometre arası dış hat uçuşlarında gecikme en az 3 saat olmalıdır.

• 3.500 kilometre üzeri dış hat uçuşlarında gecikme en az 4 saat olmalıdır.

Bu koşullar gerçekleşmişse havayolu firması şu yardımları sunmak zorundadır: 

• Herhangi bir ücret talep etmeden ve süre sınırı olmadan tüm yolculara en az iki adet telefon görüşmesi yapma ve e-posta gönderme hakkı tanımak. 

• Yolculara sıcak ve soğuk içecekler ikram edip gecikme süresi ve zamana bağlı olarak kahvaltı/yemek ikram etmek. 

• Mesafe ne olursa olsun gecikme süresi en az 5 saat olduğunda yolculara bilet ücretinin iadesi hakkını tanımak ve kalkış noktalarına geri dönmelerini sağlayacak ücretsiz bir uçuş ayarlamak.

• Gecikme en az bir gece konaklamayı gerektiriyorsa yolcunun ücretsiz olarak konaklamasını sağlamak ve konaklama tesisi ile havaalanı arasındaki ulaşımı gerçekleştirmek. 

Hava koşulları nedeniyle uçuşun tamamen iptal edilmesi de mümkündür. Bu durumda, hava muhalefeti nedeniyle iptal edilen uçuşlarda yolcu hakları şunlar olacaktır: 

• Bir kez daha, süreye ve günün zamanına bağlı olarak yolculara sıcak ve soğuk içecekler ile kahvaltı/yemek ikram etmek ve gerektiğinde bunlara ilave yapmak. 

• Yukarıda da belirtildiği gibi, yolculara telefon görüşmesi yapma ve e-posta gönderme hakkı tanımak.  

• İptal nedeniyle konaklama gerekli olmuşsa uygun bir tesis ayarlamak ve bu tesise olan ulaşımı sağlamak. 

• Yolculara ücret iadesi veya güzergâh değişikliği haklarından birini tanımak. 

Bunlardan sonuncusu seçimlik bir haktır, yani sadece biri tercih edilebilir ve bunun kararı tamamen yolcuya aittir.  

Ücret iadesi, yukarıda da bahsedildiği gibi, yolcunun bilet için ödediği ücretin iade edilmesi ve gerekliyse kalkış noktasına geri dönmesi için ücretsiz bir uçuşun sağlanmasıdır. Bu uçuş, hizmet şartları bakımından iptal edilen uçuştan farklı olamaz. Bir fark olması hâlinde, bilet ücretinin %75’ine kadar cezai şart ödenmesi gerekebilir.

Güzergâh değişikliği, basitçe yolcuya varış noktasına ulaşması için sonraki bir tarihte alternatif bir uçuşun sağlanması anlamına gelir. Örneğin yolcu aynı yere bir sonraki gün başka bir uçuşla gitmeyi tercih edebilir. Bu durumda, yolcudan herhangi bir ücret talep edilemez ve alternatif uçuşun hizmet şartlarının iptal edilen uçuş ile aynı olması zorunludur. Yani biletiniz size first class uçma hakkı veriyorsa alternatif uçuş ekonomi sınıfı olamaz.

Hava koşulları nedeniyle bir uçuşun iptal edilmesini önlemek için bir yolcu olarak yapabileceğiniz bir şey yoktur. Havayolu firmalarının da kontrolünde olmayan meteorolojik bir durumun ortaya çıkmasını engelleyemezsiniz. Bununla birlikte, bu durumdan mümkün olduğunca az etkilenmek için yapabileceğiniz bazı şeyler vardır: 

• Hava Tahminlerini Kontrol Edin: Uçuşunuz için rezervasyon yapmadan önce hem kalkış hem de varış yerleriniz için hava tahminlerine bakın. Sert hava koşullarının gerçekleşmesi muhtemel görünüyorsa seyahatinizi yeniden planlamayı veya farklı bir varış noktası seçmeyi düşünün.

• Sabah Erken Saatlerde Uçmaya Çalışın: Genellikle hava koşulları gün ilerledikçe daha değişken ve tahmin edilemez hâle gelir. Sabah erken saatlerde kalkan uçuşların hava koşulları nedeniyle iptal edilme veya ertelenme olasılığı daha düşüktür. Bu husus, bir garanti sağlamamakla birlikte, olumsuz hava durumlarından etkilenme şansınızı azaltır.

• Doğrudan Uçuşları Tercih Edin: Aktarmalı uçuşlar farklı ülkelerde farklı havaalanlarını ziyaret etmenizi gerektirir ve bunların her birinde hava koşullarının değişme ihtimali vardır. Aktarmasız, yani doğrudan bir uçuş tercih etmek, olumsuz hava şartlarına denk gelme şansınızı düşürecektir.

• Yedek Bir Planınız Olduğundan Emin Olun: Gideceğiniz yere alternatif uçuşları, rotaları ve ulaşım yöntemlerini önceden öğrenin. Hazırlıklı olmak, hava koşullarına bağlı iptallerden daha az etkilenmenizi sağlayacaktır.

Hava koşullarını kontrol edemezsiniz fakat bu ipuçlarını kullanarak hazırlıklı olabilir ve gecikme veya iptallerin neden olduğu sorunlardan mümkün olduğunca az etkilenebilirsiniz.