Uçuş İptal Tazminatı: Uçuş İptal Olursa Haklarınız Nelerdir?

Bir uçuş herhangi bir nedenle iptal edilebilir ve bir yolcu olarak karar verme sürecine dâhil edilmezsiniz. Ancak bu, yine bir yolcu olarak hiçbir şey yapamayacağınız anlamına gelmez. 

Uçuşunuz iptal edilmişse tazminat talep etme dâhil pek çok hakkınız vardır ve havayolu firması zararlarınızı karşılamakla yükümlü tutulmuştur. Peki bu haklarınız nelerdir ve uçuş iptalinde tazminat nasıl alınır? Burada, bu soruları cevaplayacak ve uçuş iptal tazminat hakkı konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız.

Uçak iptal olursa tazminat hakkının ne olacağı, hem havayolu firmasının hangi ülkede tescilli olduğuna hem de uçuşun hangi ülkeden yapıldığına göre değişir. Aşağıdaki senaryolardan birinin varlığı hâlinde, tazminat hakları Türk yasalarına göre düzenlenecektir. Türk hukukuna göre uçuş iptali halinde 600€’ya kadar tazminat hakkınız bulunur.

Bu iki ihtimalden birinin varlığı hâlinde, 3 Aralık 2011 tarih ve 28131 sayılı “Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-YOLCU)” hükümleri uygulanacaktır. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan E-24007826-500-44390 sayılı “Yolcu Hakları Değerlendirme ve Uygulama Esasları Genelgesi”, bu yönetmeliğin nasıl uygulanacağını gösterir. 

Bu düzenlemelere göre uçuşun tarifeli veya tarifesiz olması iptal hükümleri bakımından bir fark göstermez. Aynı şekilde yolcunun uçuş biletini ücretsiz veya mil puanlarıyla elde etmiş olmasının da bir önemi yoktur. Ancak yolcunun uçuş iptal tazminat hakkı elde edebilmesi için onaylanmış bir rezervasyona sahip olması şarttır.

Yönetmeliğin 6. maddesi, bir uçuş iptal edildiğinde havayolu firmasının yapması gerekenleri net bir şekilde belirlemiş ve uçuş iptal tazminat hakkı bakımından da çeşitli düzenlemeler getirmiştir. Bu maddeye göre:

• Havayolu firması, yolcuya iptal hakkında haber vermeli ve bu bilgilendirme mesajına alternatif ulaşım yolları hakkında bilgi eklemelidir. Bunun nasıl yapılacağı konusunda bir düzenleme yoktur ancak madde 6/5, yolcunun iptal hakkında bilgilendirildiğini ispat etme yükümlülüğünün havayolu firmasına ait olduğunu belirtmektedir. Madde 6/6 ise yolcu talep edilmesine rağmen iletişim bilgilerini havayolu firmasına vermemişse (veya yanlış vermişse) firmanın sorumluluktan kurtulacağını düzenlemektedir. Buradan, bilgilendirmenin yolcu tarafından verilen iletişim bilgisine (mesela telefon numarasına) yapılacağı ve bunu ispat etmenin de havayolu firmasına ait bir yükümlülük olduğu sonucu çıkartılabilir. 

Bu bilgilendirme mesajından sonra sırasıyla şunlar yapılmalıdır:

• Havayolu firması, uçuş iptali 2-3 saat arası bir gecikmeye neden olmuşsa, öncelikle yolculara sıcak ve soğuk içecekler ikram etmek zorundadır. Gecikme süresi 3-5 saat arasındaysa bunlara ek olarak günün zamanına göre kahvaltı veya yemek vermek zorundadır. 5 saat ve üzeri gecikmelerde ise ilave içecekler ve kahvaltı/yemek vermeye devam etmelidir (madde 10-1/A).

• Uçuşun iptali en az bir gece konaklamayı zorunlu kılmışsa otelde veya uygun başka bir tesiste konaklama hizmeti vermek zorundadır. Ayrıca havalimanı ile konaklama tesisi arasındaki ulaşımı da ücretsiz olarak sağlamalıdır (madde 10-1/B).

• Bekleme süresi ne olursa olsun tüm yolculara hiçbir süre kısıtlaması olmadan iki telefon/faks görüşmesi veya e-posta hizmeti sağlamayı teklif etmek zorundadır (madde 10-2).

Ancak bunlar sadece bir başlangıçtır. Havayolu firması ayrıca seçim hakkı yolcuya ait olmak üzere şu yardım tekliflerini yapmak zorundadır:

1. Seyahatin yapılmasının artık bir anlamı kalmamışsa bilet ücretinin tamamının satın alınmış olduğu fiyat üzerinden yolcuya iade edilmesi. İade 7 gün içinde yapılmak zorundadır. Nakit olarak, banka havalesiyle, banka ödeme emirleriyle veya banka çekleriyle yapılabilir. Ayrıca yolcunun rızasının olması şartıyla seyahat fişleri ile de iade yapılması mümkündür. İadeye ek olarak, seyahatine başladığı noktaya dönmesini sağlayacak bir uçuş ücretsiz olarak yolcuya sağlanmalıdır (madde 9-1/A).

2. Yolcunun uygun göreceği sonraki bir tarih için benzer taşıma şartlarına uygun olarak güzergâh değişikliği sağlanması (madde 9-1/B ve C). Örneğin aynı destinasyona kalkan bir sonraki uçuş için ücretsiz bir bilet verilmesi.

Bir kez daha belirtmek gerekirse bu seçeneklerden ikisi birden değil sadece biri sağlanacak ve seçim hakkı yolcuya bırakılacaktır. Güzergâh değişikliğinin tercih edilmesi hâlinde, bir sonraki uçuş gerçekleşene dek, madde 10- 1/B hükümlerine uygun şekilde yolcuya konaklama hizmeti sağlanacaktır. 

Burada, her iki seçenek için de bazı terimlerin ne anlama geldiğini ve neleri kapsadığını örneklerle izah etmek daha doğru olacaktır. 

“Seyahatin yapılmasının artık bir anlamı kalmamışsa” terimi aktarmalı uçuşları da kapsar. Mesela yolcunun A şehrinden (kalkış noktası) C şehrine (varış noktası) ulaşmak için B şehrine (aktarma noktası) aktarmalı bir uçuş yaptığını düşünelim. Bu takdirde, A-B ve B-C olmak üzere iki uçuş yapması gerekecektir. B noktasına vardığında uçuş iptal edilirse yolcu için artık seyahatin tamamlanmasının bir anlamı kalmamış olabilir. Bu durumda yolcu bilet ücretinin tamamının (yani henüz başlamadığı B-C kısmının da) iade edilmesini talep edebilir. 

Ayrıca güzergâh değişikliği seçeneğindeki “benzer taşıma şartları” teriminin kapsamı geniş yorumlanmalıdır. Mesela iptal edilen uçuşun hizmet sınıfı “business” ise alternatif uçuş da “business” seviye olmalıdır. 

Alternatif uçuş aynı bölgedeki başka bir havalimanından kalkıyorsa bu havalimanına ulaşım da havayolu firması tarafından karşılanmalıdır. Kısacası iptal edilen uçuş ile alternatif uçuş arasında yolcu açısından herhangi bir fark bulunmamalı ve yolcu bu alternatif uçuşa katılmak için bir harcama yapmak zorunda kalmamalıdır.

Yönetmelik, belirli koşulların gerçekleşmesi hâlinde, iptal olan uçuşlar için yolculara bir maddi tazminat hakkı da tanımıştır. 

Uçuş iptal tazminat talebinde bulunabilmek için iki şart vardır ve her ikisinin de gerçekleşmesi gerekir: 

• Birinci Şart: Yolcu, planlanan hareket zamanından en az iki hafta öncesinde iptalden haberdar edilmişse herhangi bir tazminat hakkı yoktur. Eğer 7 ila 14 gün arasındaki bir sürede iptalden haberdar edilmişse, tazminat alabilmek için, havayolu firmasının planlanan zamana kıyasla en fazla iki saat önce kalkan ve varış noktasına en fazla dört saat geç ulaşmaya olanak tanıyan bir güzergâh değişikliği teklif etmemiş olması gerekir. Eğer 7 gün öncesinde iptalden haberdar edilmişse, tazminat alabilmek için, havayolu firmasının planlanan zamana kıyasla en fazla bir saat önce kalkan ve varış noktasına en fazla iki saat geç ulaşmaya olanak tanıyan bir güzergâh değişikliği teklif etmemiş olması gerekir.

• İkinci Şart: Uçuş iptalinin nedeni olağanüstü bir şart olmamalıdır. Yönetmelik, olağanüstü şartları “havayolu firmasının tüm önlemleri almış olmasına rağmen gerçekleşen olağanüstü bir durum” olarak tanımlamakta ve örnek olarak doğal felaketler ile meteorolojik koşulları vermektedir. Bu, hava muhalefeti dolayısıyla uçuş iptalinde tazminat alınamayacağı anlamına gelir. Bunu net bir şekilde ifade edelim: Bir uçuş hava muhalefeti nedeniyle iptal edilirse yukarıda bahsettiğimiz yolcu haklarında bir değişiklik olmaz. Sadece uçuş iptal tazminat talebinde bulunamazlar. 

Bu tazminatın miktarının ne olacağı yönetmelikte belirlenmiştir ve uçuşun iç hatlar mı yoksa dış hatlar mı olduğuna göre değişiklik gösterir. 

İç hat uçuşlarında, uçuş iptal tazminat miktarı 100 avronun TL cinsinden karşılığıdır. 

Dış hat uçuşlarında, tazminat kilometre cinsinden hesaplanır: 

• 1500 kilometre ve altındaki uçuşlar için 250 avronun TL cinsinden karşılığı ödenir.

• 1500-3500 kilometre arası uçuşlar için 400 avronun TL cinsinden karşılığı ödenir. 

• 3500 kilometre ve üzerindeki uçuşlar için 600 avronun TL cinsinden karşılığı ödenir.

Kur çevriminde, ödemenin yapıldığı gündeki T.C. Merkez Bankası satış kurları dikkate alınır. Tablo halinde de basitçe ifade edelim.

Peki, gerekli şartları karşılıyorsanız, uçuş iptal tazminat başvurusu nasıl yapılır? Bu konu yukarıda bahsettiğimiz genelgede düzenlenmektedir. Bu genelgeye göre başvurunun şöyle yapılması gerekir: 

• Yolcu, tazminat başvurusunu önce havayolu firmasına yapar. Genelge gereği, havayolu firmaları iletişim yöntemlerini resmî web sitelerinin sağ üst köşesinde bildirmeli ve yine aynı bölümde bir “yolcu hakları” bölümü oluşturmalıdır. Başvuru, bu bölümdeki form kullanılarak yapılabilir. Elbette kanıtlanabilen diğer yollarla da (mesela bir noter ihtarnamesi şeklinde) yapılması mümkündür. 

• Havayolu firması başvuruya 10 gün içinde cevap vermek zorundadır. 

• Cevap vermez veya verilen cevap yeterli olmazsa yolcunun Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne başvurması gereklidir. Bu başvuruya, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü resmî web sitesinde bulunan Yolcu Hakları Başvuru Formu ve uçuşla ilgili belgeler eklenmelidir. 

• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, başvuruyu inceledikten sonra bir karara varır ve bunu taraflara bildirir. Bu idari bir karar olduğu için, iptali amacıyla yasal yollara başvurmak mümkündür. Yani hem havayolu firması hem de yolcu karara mahkemelerde itiraz edebilir. 

Bu süreci sizin için kolaylaştıran Airhelp’le de süreci yürütebilirsiniz. Tazminat kazanmadığınız takdirde herhangi bir ücret almıyoruz. Hemen tazminat kontrol aracımızı kullanabilirsiniz.

İptal edilen uçuş Türkiye sınırları içerisinde değilse ve havayolu firması da yabancı menşeli ise, iptal edilen uçuşlar için hâlen belirli haklarınız olacaktır ancak bunların kapsamı coğrafi bölgelere göre farklılık gösterebilir. 

Bu bağlamda Avrupa Birliği menşeli havayolu firmaları ve Avrupa Birliği kalkışlı uçuşlar için 261/2004 sayılı AB Yönetmeliği uygulanacaktır. Bu yönetmeliğe göre şu durumlar uçuşun iptal edildiği anlamına gelir:

• Bir uçuşun planlanan programı iptal edilir ve başka bir tarifeli uçuşa aktarılırsanız,

• Uçak havalansa bile kalkış havalimanına geri dönerse,

• Uçuşunuz, biletinizde belirtilen varış noktası dışında bir havalimanında sonlanırsa. (Ancak, bu durumda, başka bir varış noktasına yönlendirilmeyi kabul ederseniz veya varış havalimanı aynı kasaba, şehir veya bölgeye hizmet verebiliyorsa iptal değil gecikme yaşandığı kabul edilir.)

Uçuşun EC 261'e tabii olabilmesi ve haklarınızın bu kanun içinde korunması için şu şartların sağlaması gerekir.

Uçuşun iptal edilmiş sayılması hâlinde, bilet ücretinin iadesi, yeniden yönlendirme veya kalkış noktasına geri dönme arasında seçim yapma hakkına sahip olursunuz. Uçuş iptalinden doğan haklar konusunda AB kanunlar Türk hukuna oldukça yakındır.

Ayrıca havalimanında sizinle ilgilenilmesini isteme hakkınız da vardır. Bu, havayolu firmasının size yiyecek, içecek, iletişim imkânı (telefon görüşmesi, e-posta vb.) ve gerektiğinde konaklama hizmeti sağlamakla yükümlü olduğu anlamına gelir. 

Planlanan kalkış tarihinden 14 günden kısa bir süre önce iptal konusunda bilgilendirilmişseniz tazminat alma hakkınız vardır. Bu tazminatın miktarı, kilometre hesabına göre 250 avro (1.500 km ve altı), 400 avro (1.500-3.500 km arası) veya 600 avro (3.500 km ve üzeri) olabilir. 

Havayolu şirketi, uçuşun iptal edildiğini size bildirmekle yükümlüdür ve ispat yükü de yine firma üzerindedir. Yani bildirimin ne zaman ve ne şekilde yapıldığını firma ispat etmelidir. Havayolu firması iptalin olağanüstü koşullardan kaynaklandığını kanıtlayabilirse tazminat ödemek zorunda değildir. Bu, hava muhalefeti gibi nedenlerden kaynaklanan iptallerin, AB hukuku kapsamında da tazminata hak kazandırmadığı anlamına gelir. 

Bununla birlikte, havayolu firmasının, örneğin hava muhalefetini seyir defterleri veya gözlem istasyonu raporlarıyla ispat etmesi ve ispat için kullandığı belgelerin birer örneğini başvuruyu yapan yolcuya göndermesi gereklidir. 

Uçuş iptal tazminat başvurusu doğrudan havayolu firmasına yapılabilir veya süreci Airhelp’le birlikte yürütebilirsiniz. AirHelp, dünya çapında lider uçuş tazminat şirketidir.  Trustpilot'ta 9.2 puanla en iyi dereceye sahip olan AirHelp, şimdiye kadar 16 milyondan fazla yolcuya yardım etmiştir.